NOSTALJİK BİR ÇİÇEK LEYLAK

Adi leylak ( Syringa vulgaris )

İthal ve kültür bitkilerin  her gün biraz daha artmasıyla beraber, bazı geleneksel çiçeklerimiz eskisi gibi yetiştirilmiyor,  hatta bazıları  unutulmaya  başlanmıştır. Ama yaşınız benim gibi altmışı geçmişse sokaklardan geçerken yine de gözleriniz,  çocukluktan  bildiğiniz bazı çiçekleri  arar. İşte leylak  da bu çiçeklerden biridir. Gerçi bu çiçek günümüzde de yetiştiriliyor ama,  bunların çoğu  eskiden yetiştirilen doğal  leylak  deyil.  Günümüzde leylak çiçeğinin daha çok kültür formları tercih ediliyor.  Nitekim, bu bitkinin 800 kadar bahçe formu olduğu belirtilmektedir. Bunların çiçekleri beyaz, sarı, pembe, kırmızı renkli, katmerli ve çok daha güzeldir.

Eskiden sadece mor renkli / adi leylak' ( Syringa vulgaris ) çeşidi  yetiştirilirdi. Bu çiçeğin 'adi leylak' olarak adlandırılmış olması ise, doğrusu beni rahatsız ediyor.  Yabani leylak demek sanırım daha iyi olur. Balkan Yarımadası'nın doğal bitkisidir.
Bu bitkinin adi leylak ( Syringa vulgaris ) ve  melez bir tür olan doğu leylağı  ( Syringa  x laciniata ) olmak üzere iki türü  bulunmaktadır.

Bu yıl yine baharın gelmesiyle beraber,  eskisi kadar olmasa da sokaklarda leylak kokmaya başladı. Hele eski  mahallelere giderseniz, bu güzel kokuyu daha fazla  hissedersiniz.  Bir an çocukluk yıllarınıza gider,  bir nostalji yaşarsınız. Sevdikleriniz, arkadaşlarınız  bir film şeridi gibi gözünüzün önünden bir bir geçerler...
Leylak, fazla bakım istememesi, kolay üremesi, her yerde yetişmesi,  özellikle fakir mahallelerde daha çok  yetiştirilmesine ve  sevilmesine  neden olmuştur. Anlayacağınız, sardunya gibi leylak da fakir mahallelerin  çiçeğidir.

Neyse sözü daha fazla uzatmadan, gelin şimdi de  bu rengi ve koksu ile meşhur  çiçeği biraz daha yakından  tanıyalım.

Beyaz çiçekli leylak ( Syringa vulgaris )

Leylak ( Syringa vulgaris ), zeytingiller ( oleaceae ) familyasından, kışın yapraklarını döken, çalı ya da küçük bir  formunda,  güzel kokulu çiçekleri olan  bir süs  bitkidir. Anavatanı Balkanlar ve Uzak Doğu Asya'dır. Yurdumuzda da doğal olarak yetişmektedir. Yaprağını döktüğü için soğuğa karşı oldukça dayanıklıdır. Bu nedenle,  yurdumuzun hemen hemen bütün  bölgesinde yetiştirilebilmektedir. Çok sıcak ve kurak yerleri  sevmez.

Yabani leylak çiçeğinin kendine has eflatun bir rengi vardır. 'Leylak rengi'  bütün dünyada adını bu çiçekten almıştır.
Leylak, rengi kadar güzel kokusu ile de ünlü bir çiçektir.  Bu nedenle leylak, sabun, parfüm ve kozmetik sanayinde de kullanılmaktadır.  Ayrıca uzun ömürlü olduğu için kesme çiçek olarak da kullanılır.

Leylak, güneşli ve yar gölge  yerleri sever. Toprak bakımından pek seçici değildir, kireçli toprakları ve nemli yerleri sever.  Bol çiçek vermesi  için zamanında budamak gerekir. Çiçeklenmeden sonra, derin bir şekilde budanır.  Geç budamalarda çiçek tomurcukları kesileceği için  çiçek açamaz.
Leylak üretilmesi çok kolaydır. Yayılıcı olduğu için,  kökten verdiği piclerden   daha çok üretilir.  Ayrıca çelikle, aşı ile, daldırma ile  ve tohumdan da üretilmektedir.

Leylak çiçekleri ( Syringa vulgaris )

Leylak çiçeği

Leylak çiçeği

Leylak çiçeği

Leylak çiçeği

Beyaz renkli leylak çiçeği

Pembe renkli leylak çiçeği

BİTKİLER VE ÇİÇEKLERİ ( 4 )

Çiçek açmış bir ayva ağacı ( Cydonia vulgaris ) 

Ayva çiçeği ( Cydonia vulgaris )

- Ayva ağacı ve çiçeği ( Cydonia vulgaris ya da cydonia oblonga  ): Gülgiller ( rosaceae ) familyasından, kışın yaprağını döken  bir çalı ya da 6 - 7 m. boylarında bir ağaçtır. Vatanı Orta ve Güneybatı  Asya'dır. 
Ayva ağacı tek tek çiçek açar. Çiçeklerinin beş taç ve beş çanak yaprağı  bulunur, erkek ve dişi organlar ayni çiçek üzerinde yer alır ( erselik ). Çiçekleri yabani gülü ( kuşburnu ) andırır, iri ve hafif pembedir. Bulunduğu yere göre nisan - haziran ayları arasında çiçek açar.
Süs bitkisi olarak yetiştirilen japon ayvası ( cydonia japonica ) kırmızı renkli çiçek açan bir çalıdır. 

Ayva çiçeği,  meyvesi ve yaprağı gibi sağlık açısından yararlıdır. Çayı baş ağrısına ve bazı hastalıklara iyi geldiği eskiden beri bilinmektedir.

Hayıt çiçeği ( Vitex agnuscastus ) 

Hayıt ağacı ve çiçeği ( Vitex agnuscastus )

 - Hayıt ağacı ve çiçeği ( Vitex agnus - castus ) : Ballıbabagiller ( Lamiaceae ) familyasından, kışın yaprağını döken bir çalı veya  3 - 4 m. boylanabilen bir ağaçtır.  Ilıman iklim görülen yerlerde doğal olarak  yetişir. Yaz aylarından başlıyarak,  başak şeklinde dah çok mor renkli çiçekler açar.  Tüp şeklindeki çiçekleri hoş kokulu olup  nektar bakımından zengindir. Az bitkinin çiçek açtığı bir dönemde çiçeklenmesi, arıcılık bakımından  önemli bir bitki olmasına neden olmuştur. 

Namus ağacı, keşiş çalısı, beşparmak otu gibi adlarla da bilinir.  Hayıt, insanların eskiden beri yararlandığı bir bitkidir.  Tohumları baharat olarak kullanılır, ilaç yapılır, kökünden boya, gövdesinden sepet örülür. Kısaca hayıt her şeyi ile doğanın insanlara bir armağanıdır.

Çiçek açmış kıbrıs akasyaları ( Acacia saligna ya da A. cyanophylla ) 

Kıbrıs akasyası çiçeği ( Acacia saligna ya da A. cyanophylla )

- Kıbrıs akasyası ve çiçeği ( Acacia saligna  / A.  cyanophylla ):  Baklagiller ( Fabaceae ) familyasından, herdem yeşl, 4 - 5 m. boylarında, geniş tepeli  bir bir ağaçtır. Anavatanı Avustralya'dır. Türkiye'ye Kıbrıs'tan getirildiği için Kıbrıs akasyası denir.  İlkbahar mevsiminde yoğun bir şekilde, salkım halinde, yuvarlak, sarı renkli çiçek  açar. Sahil yörelerinde kumulların durdurulmasında ve süs bitkisi olarak kullanılır.
Kıbrıs akasyası,  yaz boyu çiçek açan İzmir mimozası ( Acacia retinoides ) ile karıştırılmamalıdır.

Kıbrıs akasyası ılıman iklimlerde yetişir,  kuraklığa dayanıklıdır, soğuğu sevmez. Bakla şeklinde, çok tohumlu meyveleri vardır.   Çiçekleri zehirsiz olup yenebilir.  Tohumla ve çelikle ürer.

Leylak çiçeği ( Syringa vulgaris ) 

 - Leylak ağacı  ve  çiçeği ( Syringa vulgaris ):  Zeytingiller ( oleaceae )  familyasından, kışın yapraklarını döken bir çalı ya da 5 - 6 metreye kadar boylanabilen bir ağaçtır. Balkan Yarımadası'nda doğal olarak yetişir.  İlkbaharda salkım şeklinde çok güzel kokulu, kendi adını verdiği leylak renginde  çiçek açar.  Ayrıca beyaz, kırmızı renklerde, yalın kat ve katmerli çiçek açan çeşitleri de vardır.

Beyaz renkli leylak çiçeği ( Syringa vulgaris )

Leylak güneşi sever, kuraklığa ve soğuğa dayanıklıdır. Türkiy'nin hemen her yerinde, park ve bahçelerde yeriştirilir.  Çiçekleri esans ve sabun yapımında kullanılmaktadır.  Çelikle, kökten ayırma ile ve tohumdan üretilir.

Grevilya ağacı ve çiçeği  / İpek ağacı  ( Grevillea robusta )

 - Grevilya ağacı / İpek ağacı   / İpek meşesi  ve çiçeği ( Grevillea robusta ) : Proteaceae familyasından, 35 m. kadar boylanabilen, herdem yeşil, bir ağaçtır.  Gerçek meşe (  quercus ) türleri ile bir akrabalığı yoktur.  Anavatanı Avustralya'dır.
Tropikal ve subtropikal iklim görülen ülkelerde doğal olarak yetişmektedir. Fazla soğuğa dayanıklı değildir. Güneşli ve yarı gölge yerleri ve geçirimli toprakları sever.
Yurdumuzun  Akdeniz ve Eğe bölgelerinde  süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.

İpek ağacı, ilkbahar ve yaz aylarında tarak ya da diş fırçası şeklinde turuncu renkli çiçek açar. Eğrelti otunu andıran, derin, parçalı olan  yaprakları vardır. Çelikle ve tohumdan üretilir. Ayrıca, süs bitkisi olarak yetiştirilen çalı formlu başka  gravilya türleri de bulunmaktadır. 

( Bu yayın 03. 04. 2023 tarihinde güncellenmiştir. )