HAYIT AĞACI ( Vitex agnus - castus )

Hayıt , nam-ı diğer namus ağacı

Bu yazımda sizlere doğanın bizlere bir armağanı olan hayıt ağacından, nam-ı diğer namus ağacından söz edeceğim.  

Hayıt, kökünden çiçeğine, meyvesinden gövdesine kadar her şeyi ile insanlara çok yararlı ve tıbbi bir ağaç / çalıdır.  Bu nedenle dünyanın en faydalı bitkileri arasında kabul edilmektedir.

Anavatanı Akdeniz havzası olan hayıt, yurdumuzun güney ve batı  bölgelerinde  doğal olarak yetişmektedir. Maki formasyonu içinde yer almasına  karşı  kışın yapraklarını döker, nadir olarak ağaç olanlarına da rastlanmaktadır. ( http://www.gazetegercek.net/news_print.php?id=6125 )

Benim bu bitkiyle tanışmam, Seferihisar'da  çiçeklerim için toprak ararken oldu.  Burada eskiden beri çiçekleri hayıt toprağına dikerlermiş.  Gerçekten bu bitkinin dibinde oluşan topraklar, yaşlı köklerinin çürümesiyle oluştuğu için  gevşek ve humusca çok  zengin,  çiçek yetiştirmeye oldukça elverişli. 
Birde buralarda,  eskiden su kuyusu kazmak için o çevrede hayıt olup olmadığına bakılıyormuş. Hayıt, yer altı suyunun yüzeye yakın olduğunun işareti kabul edildiği için, su kuyuları da daha çok   buralara kazılıyormuş.

Hayıtın, ilk defa insanlar tarafından tanınması bundan 2500 yıl kadar önce Hipokrat sayesinde olmuştur. Tıbbın babası sayılan ünlü filozof, hayıtı yaraları tedavi etmek için kullanmıştır. Ancak, hayıt'ın esas dünyaca tanınması başka bir özelliğinin anlaşılmasından sonra olmuştur.
Hayıt ağacının bilimsel adı olan 'Vitex agnus - castus', Yunanca namus  kelimesinden esinlenerek bu bitkiye verilmiştir. Homeros'un İlyada destanında hayıt, namus simgesi olarak kullanılmıştır. 

Bu bitkinin namusla olan ilişkisine gelince;  Genel olarak erkeklerde cinsel gücü artırıcı /afrodizyak bitkiler çok tanınırken , hayıt ise  tam tersi antiafrodizyak olması daha çok  tanınmasına yol açmıştır. 
Peki, böyle bir bitkiyi kim niçin kullanır derseniz;  Bunun cevabını hristiyanlıkta  aramamız gerekiyor.  
Hristiyanlarda ( katolik mesebi ) din adamlarının evlenmemesi ve cinsel hayatlarının olmaması bu bitkiyi önemli hale getirmiştir. Nitekim bu nedenle hayıt'a, 'Namus ağacı', ' Rahip biberi ' gibi adlar verilmiştir. Manastırların çevrelerine hayıt dikilmiş olması da, bunun rahipler tarafından kullanıldığını göstermektedir.

Hayıtın günümüzde ki önemi ise daha sonra ortaya çıkmıştır. Hayıtın kadınlarda hormon dengesi üzerindeki olumlu etkisinin bilimsel olarak  kanıtlanmasından sonra, bu defa, 'kadın otu' olarak önem kazanmıştır. Hayıt tohumları  kadın hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır.

Hayıt meyveleri ezilerek evlerde baharat olarak da kullanılmaktadır, aynı zamanda çok iyi bir sakinleştiricidir. Hayıt bitkisinin gövdesinden ise sepet yapılmaktadır. Köklerinden ise ip boyamada, sarı boya olarak yararlanılmaktadır.

Hayıt yaprakları 5-7 parçalı olup açık bir ele benzer, bu özelliğinden dolayı hayıt, 'beşparmak otu' olarak da bilinir. Hayıt yaprakları da meyveleri gibi yararlıdır.

Hayıtlar yaz boyunca, başak şeklinde beyaz - mor ve tonlarında çok güzel kokulu çiçek açar. Hayıt çiçekleri arıcılık için de çok önemlidir. Hayıt balının değişik bir aroması ve kokusu vardır. Bazı hastalıklara da  iyi geldiği için  aranan bir baldır.

Ülkemizde doğal olarak yetişen hayıt, bazı ülkelerde tıbbi amaçlarla, bazı ülkelerde ise kokulu ve güzel çiçeklerinden dolayı süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.
Kısaca hayıt, doğanın insanlara, özellikle kadınlara bir armağanı olup dört dörtlük bir bitkidir.

Hayıtlar başak şeklinde ve pembe-mor  renklerde kokulu çiçekler açarlar.

Hayıt çiçeği ve peygamberdevesi

Hayıtlar güneşe ve toprağın kimyasal yapısına göre değişik renklerde çiçek açar.

Hayıt ( vitex agnus-castus )

Sonbaharda olgunlaşan hayıt meyveleri siyahi bir renk alır.

Hayıt tohumu baharat olarak ta kullanılmaktadır.

Hayıt'a, yaprakları 5-7 yaprakçıktan olup ele benzediği için bu bitkiye  ' Beş parmak otu' da denir.