TUHAF BİR BİTKİ / YER NARI

Yer narı ( Cytinus hypocistis )

Bugün sizlere  ormanda rastladığım tuhaf bir bitkiden, yer narı'ndan  söz etmek istiyorum. Nitekim, bu bitki bildiğimiz normal bitkilere pek benzemiyor.  İnsan ilk defa görünce ne olduğuna karar veremiyor. Yurdumuzun her yerinde yetişmediği için de, halk arasında çok fazla tanınıp bilinmiyor. 

Daha önce yer narı adını duymuştum ama, nasıl bir bitki olduğu  konusunda hiç bir bilgim yoktu. Bu yıl piknik yapmak  için gittiğimiz Kavakdere Barajı'nın ( Seferihisar )  kıyısında,  ormanda gezerken çalılıkların  arasında görünce bir tür mantar bulduğumu  sandım. Ancak araştırınca  mantar olmadığını, bitki olduğunu anladım. 

Meğer mantar sandığım bu tuhaf şey, daha önce adını duyduğum ama görmediğm  yer narı imiş. Gelin şimdi de  bu bu tuhaf bitkiyi  tanımaya çalışalım. Belimi olur bir gün sizinde karşınıza çıkabilir, tanımakta yarar var. 

Botanik adı Cytinus hypocistis olan yer narı, cytinaceae ( yernarıgiller )  familyasından, çok yıllık, otsu ve  asalak bir bitkidir.  Laden ( cistus ) türü bitkilerin  köklerinde yetişmektedir. Yaprakları etli, pulsu olup sarımsı ya da kırmızı renklidir. Çiçek kurulu çok çiçekli olup beyaz, sarı ya da pembe renklidir.   Besinini konakcısından temin eder (klorofilsiz ). Gövdesi kısa olup büyük  kısmı toprak  altındadır, yaprağı gibi etlidir. Bitkinin cins adı ( cytinus )  nar çiçeği demektir. Çiçeği nar çiçeğine benzediğini işaret  eder. 

Yernarı cinsinin yurdumuzda  sadece bir  türü  ( Cytinus hypocistis subsp. orientalis  ) yetişmektedir.
Bazı yörelerimizde Gelin parmağı, İnek memesi, Kızılcık, Saya, Balcık, Ballıca vb. gibi adlarlada bilinir.

Yer narı,  yurdumuzda  başta  Antalya, Muğla, Aydın, İzmir, Bursa, İstanbul olmak üzere geniş bir alanında  görülmektedir.   Daha çok fundalık ve kızılçam ormanlarında, çalılık yerlerde yetişmektedir.
Bu bitkiyi  sadece çiçek açtığı aylarda  ( mart-haziran ) görmek mümkündür, diğer zamanlarda konakçısının köklerinde saklanmaktadır.

Yer narı  sıkıldığında içinden  bir sıvı çıkmaktadır. Bal gibi tatlı olan bu madde zehirsiz olup yenir.  Bir adının da  'ballık' olması bundan olsa gerek. Ayrıca ilaç sanayinde hammadde olarak da  kullanılıyormuş.
Dolaştığım bazı bitki  formlarında, eskiden  kızartılarak  yendiği ve tutkal yapımında kullanıldığından söz eden yorumlara rastladım. Ne kadar doğu bilmiyorum.
Tohumdan ürüyen bu bitkinin  tozlaşması  ise karıncalar tarafından yapılmaktadır. 

Benim yer narı hakkında edindiğim bilgiler özetle bu bu şekilde, umarım yararlı olmuştur.


( Kaynaklar; 1 - Türkiye Bitkiler Sözlüğü / Prof.Dr.Ertan Tuzluca )
2 - İstanbul'un Doğal Bitkileri ( Prof. Dr. Ünal Akkemik )

( Not. Bu yayın son olarak 25. 04. 2021 tarihinde güncellenmiştir. )

Yer narı ( çiçek açmış hali  )

Yer narı ( henüz çiçek açmamış hali   )

Yer narı  bitkisine  konakçılık yapan laden gülü / pamuk otu 
( Cistus creticus  )

Kavakdere Barajı, Seferihisar / İzmir.